Органикалық тағамдар мен сусындар өндірісі әлемде жыл сайын артып келеді. Органикалық ұғым ауылшаруашылық өнімдерін өсіру және өңдеу тәсілдерін білдіреді. Осыған байланысты әр елде әр түрлі заңдылықтар мен тәжірибелер бар. Мысалы, АҚШ-та органикалық өнім туралы айтылғанда, бұл ауылшаруашылық өнімдерін органикалық пестицидтерді, синтетикалық пестицидтерді, биоинженерлік гендерді (яғни генетикалық түрлендірілген организмдерді) және мұнайға негізделген тыңайтқыштарды қолданбай өсіруді білдіреді. Қарапайым тілмен айтқанда, ет, жұмыртқа және сүт өнімдері органикалық болып саналуы үшін, олардан алынатын жануарлар сыртқы кеңістіктерге қол жеткізіп, органикалық жеммен қоректенуі керек. Бұл жануарларға антибиотиктерді, өсу гормонын немесе жануарлардың қосымша өнімдерін беруге болмайды.
Органикалық түрде өсірілетін өнімдер табиғи тыңайтқыштармен өсіріледі, мысалы тыңайтқыш немесе компост сияқты, дәстүрлі өсірілетін өнімдерде синтетикалық немесе химиялық тыңайтқыштар қолданылады.
Органикалық егіншілікте арамшөптер табиғи жолмен басқарылады, яғни өнім бұрылып, арамшөптер қолмен жиналған кезде, дәстүрлі ауыл шаруашылығында арамшөптер үшін химиялық гербицидтер қолданылады.
Органикалық өндіріс кезінде зиянды организмдер, жәндіктер, құстар мен тұзақтар табиғи әдістермен бақыланады немесе табиғи әдістермен алынған пестицидтер пайдаланылады, зиянды зиянкестер дәстүрлі өндірісте синтетикалық пестицидтермен жойылады.
Органикалық мал шаруашылығында жануарлар толығымен органикалық гормондармен және ГМО-сыз азықпен қоректенеді, ал дәстүрлі мал шаруашылығында жануарларға органикалық емес және ГМО азықтықтар мен өсу гормондары беріледі.
Таза қалталар, айналмалы мал жаю және дұрыс тамақтану сияқты табиғи әдістерді қолдану арқылы органикалық аурулардың алдын алса, антибиотиктер мен дәрі-дәрмектер әдеттегі малдарда жануарлардың ауруларының алдын алу үшін қолданылады.
Органикалық мал шаруашылығында жануарлар әрдайым сыртта қалады, ал дәстүрлі мал шаруашылығында мұндай мүмкіндік жоқ немесе шектеулі.
Барлық осы себептерге байланысты органикалық шөптерден немесе жануарлардан алынған тамақ дәстүрлі түрде өсірілген аналогтарынан гөрі пайдалы тағамдарға ие. Химиялық заттарға немесе консерванттарға аллергиясы бар адамдар үшін органикалық тамақпен тамақтану әрқашан пайдалы.
Қысқаша айтқанда, органикалық өнімдерде пестицидтер аз болады. Ол одан да жаңа, өйткені құрамында ұзақ уақытқа созылатын консерванттар жоқ. Органикалық ауылшаруашылық қызметі қоршаған ортаға тиімді. Бұл тәжірибелер топырақтың, ауаның және судың ластануын азайтады, суды үнемдейді, топырақтың эрозияға ұшырауына жол бермейді, топырақтың құнарлылығын арттырады және энергияны аз пайдаланады. Ең бастысы, органикалық тағамдарда генетикалық түрлендірілген организмдер (ГМО) болмайды. Бұл организмдердің ДНҚ-сы табиғатта өздігінен пайда бола алмайтындай етіп өзгертілген. Бұл әдіс өсімдіктерді пестицидтерге төзімді ету үшін қолданылады.
Органикалық өнімді таңбалау кезінде «био», «эко», «органик» деген белгілемелерді пайдалануға рұқсат беріледі.
Қазіргі кезде органикалық өнім ретінде сұранысқа ие негізгі өнімдер:
- Органикалық жұмыртқалар
- Органикалық бал
- Органикалық көкөністер мен жемістер
- Органикалық импульстар
- Органикалық зәйтүн майы
- Органикалық ірімшік және май
- Органикалық ұн
- Органикалық дәмдеуіштер
- Органикалық крем және сабын
- Органикалық жуғыш заттар
- Органикалық төсек және сүлгілер
- Органикалық мақта
Органикалық өнім өндіру мен оның айналымының қағидалары «Органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларын бекіту туралы» ҚР АШМ 2016 жылғы 23 мамырдағы №230 бұйрығында айқындалған. Органикалық өнімді өндірушілер осы заңның мынадай талаптарын ескеруі тиіс:
1) сау жануарлар және сау өсімдіктерден алынған қауіпсіз өнім мен шикізатты пайдалану;
2) синтетикалық заттарды, пестицидтерді, гормондарды, антибиотиктерді және тамақ қоспаларын қолдануды болғызбау;
3) генетикалық түрлендірілген объектілерді (ГТО) қолдануды болғызбау;
4) иондаушы сәулені қолдануды болғызбау;
5) топырақ құнарлылығын сақтау т.б.
Ал, органикалық өнімнің талаптарға сәйкестігін сәйкестік сертификатымен растайды және ол ерікті сипатта болады. Органикалық өнім өндіру мен органикалық өнімнің сәйкестігін растау осы Заңға, органикалық өнім өндіру мен оның айналымы қағидаларына, сондай-ақ қолданыстағы стандарттарға сәйкестігіне жүзеге асырылады.
А.Бегімхан
Ордабасы аудандық СЭББ-ның
жетекші маманы
